“Die lachgasflessen zorgen voor de meeste ellende”

Het regent in Haarlem. Op de Botermarkt staat Mathijs de Veth met de Recyclewagen. Samen met collega Arjan bemant hij deze vrijdag de ‘winkel’. “Sinds kort mogen wij ook lachgasflessen aannemen. Gelukkig, want die zorgen voor de meeste ellende bij het restafval.”

Namens de gemeente zamelen Mathijs en Arjan deze vrijdag tussen 9 en 11 uur klein (chemisch) afval in dat kan variëren van verf tot frituurvet. En van accu's en tl-buizen tot lithium-batterijen. Het is nog rustig op de markt. Mathijs wijst naar de bakken die in de wagen staan. Op de voorkant staat geschreven wat er in mag: gsm's/laptops, schoonmaakmiddelen, accu's, medicijnen en cosmetica. “Eigenlijk alles wat je in de winkel kunt kopen, zamelen wij in.”

9.30 uur: accu's afplakken

Er komt een man aangelopen. Hij zet een fles terpentine, een fles wasbenzine en een klein potje lijm op de toonbank. Arjan doet handschoenen aan in verband met de veiligheidsregels. “Je weet nooit wat er aan de buitenkant van zo’n fles zit. Wij zijn heel voorzichtig. Om brand te voorkomen, dekken we bijvoorbeeld altijd accu's af. We beplakken de + en de – met tape in verband met eventuele kortsluiting.”
“Wij legen ook nog ondergrondse containers en komen geregeld brandjes tegen", legt Mathijs uit. “Soms hebben we er in één week drie op een rij. Afgelopen week hadden we er twee: één in bedrijfs- en één in het huisafval.”

Arjan: "Om brand te voorkomen, dekken wij accu's altijd af"

“Wij weten wat we doen”

Mathijs en Arjan weten wat ze doen. Beiden mogen gevaarlijke stoffen vervoeren en Mathijs heeft daarnaast de opleiding voor KCA-medewerker doorlopen (KCA = Klein Chemisch Afval). Arjan is nog met die opleiding bezig en vindt het “niet verkeerd” om weer te leren. “Ik werk normaal gesproken op het milieuplein. In de training gaan we dieper in op wat wat is. Uiteraard ken ik alle logo's van de brandbare vaste stoffen al uit mijn hoofd. Die logo's staan ook op de voorkant van de boxen in de Recyclewagen en zijn genummerd, van 1 tot en met 9.”
Of toch niet, nummer 1 ontbreekt. Arjan: “Dat zijn explosieven.” Hij lacht. “Dan moet ik nog iets langer doorleren.”

Vraagbaak

Mathijs heeft als coach een extra taak op de Recyclewagen. Hij fungeert als vraagbaak, zowel voor klanten als voor collega’s, en benadrukt dat de Botermarkt een zogenoemde zichtlocatie is. “In oktober 2022 zijn we hier met de Recyclewagen gestart en we laten graag zien wat we doen. We zijn hier elke vrijdag, om de week, van 9 tot 11. Straks, als het mooi weer is, en iedereen zijn schuur opruimt, wordt het vanzelf druk.”
Hij is zichtbaar trots op zijn werk. “Wij zijn geschoold en weten wat we doen. De werknemers van een bouwmarkt hebben vaak geen idee. Dat is echt gevaarlijk.”

Wat is en doet de Recyclewagen?
De Recyclewagen is een initiatief van de gemeente Haarlem en in oktober 2022 van start gegaan. Doel is om de hoeveelheid restafval te verkleinen. Door zoveel mogelijk grondstoffen in te zamelen, kunnen deze worden hergebruikt. Zo wordt van oud piepschuim isolatiemateriaal gemaakt, van frituurvet biobrandstof en kunnen metalen oneindig worden gerecycled. Daarnaast kan klein chemisch afval bij de negen locaties van de Recyclewagen worden ingeleverd.
Woordvoerder Jettie Nijenhuis van Spaarnelanden wijst erop dat het gevaarlijk is als chemisch afval bij het restafval belandt. “Batterijen en accu's kunnen grote branden veroorzaken. Verzekeraars weten daar – helaas – alles van.”
In 2023 heeft de Recyclewagen ruim 53.000 kilo ingezameld en meer dan 12.500 bezoekers begroet. Volgens Nijenhuis is Haarlem niet uniek. “Er zijn meer gemeenten die een Recyclewagen hebben, maar iedereen doet het net weer even anders en geeft er ook een andere naam aan.”

9.55 uur: “Spuitbus is een bom”

Een oudere dame op de fiets stopt voor de wagen. “Mag ik hier ook spuitbussen brengen?" “Graag", antwoordt Arjan, die zachtjes tegen mij zegt: “Dat zijn de ergste. Als je die verwarmt, worden het bommen.”
Mathijs trekt de vergelijking met lachgasflessen. “Op al die spuitbussen en flessen staat niet voor niks dat je ze niet in de zon moet leggen. Als wij ze in onze verbrandingsoven krijgen, ontploffen ze.”

Lachgasflessen apart vervoeren

Sinds kort mag de Recyclewagen ook lachglasflessen aannemen. “Wij moeten ze volgens de ADR wel apart van andere brandbare stoffen vervoeren, maar we zijn er blij mee dat we ze kunnen inzamelen. Juist die gasflessen zorgen voor veel ellende. Als er een ontploft in de verbrandingsoven met het restafval heb je zomaar tienduizenden euro's schade.”
Mathijs pakt zijn telefoon en laat me een YouTube-filmpje zien van een lachgascilinder die in de verbrandingsoven ontploft. “Zie je, als er druk op komt of ze worden verhit, is dit het gevolg.”

Mathijs: "Als een gasfles ontploft in de verbrandingsoven heb je zomaar tienduizenden euro's schade”

10.00 uur: Voorlichting op scholen

Een meneer zet een klein flesje parfum op de toonbank. Ik schrik. Oei, die zou ik dus gewoon in de prullenbak hebben gegooid. Mathijs lacht. “Alleen al daarom ben ik of mijn collega Recyclecoach altijd op een locatie aanwezig. Mensen hebben veel vragen en weten niet altijd wat ze wel of niet in het huisafval kunnen meegeven. Ik ga ook geregeld naar scholen en buurthuizen om te vertellen wat wij doen. ‘Hoe doen jullie het nu en hoe zouden wij het graag zien’, is dan altijd mijn belangrijkste boodschap.”
Prompt komt er een oudere dame aan met kaarsvet. Arjan kijkt vragend naar Mathijs. “Mag dat gewoon weg?” Hij knikt. “Kaarsvet is niet gevaarlijk.”

10.20 uur: “Brief thuisgekregen”

Een mevrouw heeft een volle tas met afval meegenomen. Er zit veel glas in de tas, maar dat gooit ze straks zelf wel weg. Ze haalt vijf spuitbussen tevoorschijn. “Ik heb mijn rotanstoelen geverfd en zit nu met die bussen. Fijn dat ik ze kwijt ben."
Op de vraag hoe ze weet dat ze hier terecht kan, reageert ze laconiek: “Simpel toch. Ik heb een brief thuisgekregen dat ik mijn afval naar een van de negen locaties van de Recyclewagen kan brengen. Ik heb van de week nog even op de website gekeken wanneer ik hier terechtkon.”
Een meneer legt vervolgens een accu op de toonbank. Arjan lacht en zegt tegen mij: “Je valt in de prijzen. Dit is een goeie hoor.” De accu zit vol met waarschuwingsstickers, dus ik geloof 'm meteen. Hij pakt de tol tape, plakt de + en de – af en legt de accu, met handschoenen aan, in de juiste bak.

10.35 uur: “De leukste klanten"

Een jonge moeder komt langs. Ze twijfelt, maar stopt, keert om en vraagt: “Kan ik ook heliumtanks van ballonnen brengen? Nee zeker?” “Jawel hoor", antwoordt Mathijs. “Graag zelfs. Vanmiddag zijn we hier weg, maar over twee weken zijn we er weer.”
Een oude dame haalt intussen een speciaal pakketje uit haar tas. “Hierin zit een kapotte spiegel en ik weet niet wat ik ermee moet.” “Mevrouw, niet verder vertellen. Normaal gesproken nemen we dat niet aan, maar voor deze ene keer kan het wel", reageert Arjan vriendelijk, terwijl hij het pakketje aanpakt. De mevrouw kijkt opgelucht. Arjan pakt het pakketje uit en gooit de scherven in de bak ‘glas'. “Dit vind ik echt de leukste klanten. Ze weet niet wat ze er mee moet en is blij dat wij het ‘probleem’ van haar overnemen.”
Opvallend is dat veel ouderen, met name dames, de Recyclewagen bezoeken. Mathijs: "Daar zijn we ook voor. We staan hier voor mensen die niet naar het milieuplein willen of kunnen. Overigens merken wij dat naast ouderen ook veel jongeren langskomen met hun afval. Zij zijn bewust met het milieu bezig en willen graag recyclen.”

"Er komen ook veel jongeren lang met hun afval. Zij zijn bewust met het milieu bezig en willen graag recyclen"

10.50 uur

De dienst zit er bijna op. Arjan demonteert de trap en hangt 'm in de Recyclewagen. Vervolgens worden de toonbank en de zes buitencontainers die voor de wagen staan, naar binnen getakeld. “In die containers verzamelen we spullen die niet gevaarlijk zijn, maar die we wel goed kunnen recyclen en dus liever niet in het gewone afval willen hebben. Met name elektronica loopt altijd erg hard, vandaar dat we daar twee bakken voor hebben.”
Na de dienst brengen Mathijs en Arjan het afval naar het milieuplein. Daar houden ze even pauze en dan vanmiddag weer op naar de volgende locatie. “We bedienen nu negen locaties in Haarlem. Van ons mogen dat er wel meer worden. We zien nog zat mooie, centrale locaties en denken dat daar genoeg animo voor zal zijn, maar er is geen budget.”

De teller staat voor vandaag op 70 klanten en dat worden er 71. Op de valreep komt er nog een meneer langs die nadat hij zijn afval heeft ingeleverd, grijnzend vraagt: “Kan ik die regen ook bij jullie inleveren?”